Ο κορυφαίος φιλόσοφος Δημόκριτος επέδρασε καθοριστικά στην εξέλιξη της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Με το καθαρά ερευνητικό πνεύμα του αρχίζει η συστηματοποίηση της γνώσης σε γενική φιλοσοφική θεώρηση - κατά τον Windelband - με σαφείς τάσεις εννοιολογικοποίησης. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, πως προτιμούσε να ανακαλύψει την αιτία των πραγμάτων ("ευρεί αιτιολογίαν") παρά να κερδίσει τη βασιλεία των Περσών (DK 68B 118). Έτσι αναπτύσσει πρωτοποριακό προβληματισμό για την ύλη, το άτομο, την κίνηση, προκειμένου να δώσει επαρκείς εξηγήσεις για τον εμπειρικό κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό θα θέσει σε νέες βάσεις τη σχέση αισθητών και νοητών. Τη ζωή του και όλο το γνωστό εύρος και βάθος της φιλοσοφίας του (οντολογία, κοσμολογία, ανθρωπολογία, γνωσιολογία, λογική, ηθική, πολιτειολογία κ.λπ.) παρουσιάζει η παρούσα μονογραφία του Θανάση Παπαδόπουλου, η οποία, με τη σφραγίδα της επιστημονικής και ιδεολογικής του συγκρότησης, χαρακτηρίζεται από μεθοδικότητα, εύληπτο ύφος, εξαντλητική παράθεση πηγών και, ως προς το θέμα της, εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι η εκτενέστερη στην ελληνική βιβλιογραφία. Η παρούσα έκδοση είναι βελτιωμένη αισθητικά και ενημερωμένη βιβλιογραφικά, ώστε και οι νεότεροι αναγνώστες να γνωρίσουν καλύτερα τον Δημόκριτο, καθώς και τη συμβολή του Θανάση Παπαδόπουλου στην ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας, με την ευχή να είναι ανέρειστο το δημοκρίτειο ρητό: "Ήλθον γάρ [...] εις Αθήνας και ούτις με έγνωκεν" (DK 68B 116).